Zrównoważone projektowanie wnętrz – fakty i mity

Umieszczenie kilku doniczek z roślinami w biurze nie przekształca natychmiastowo tego miejsca w zrównoważone środowisko, tak samo jak dodanie słowa „eko” do nazwy produktu nie sprawia, że staje się on ekologiczny. Niemniej jednak, wyzwania związane z projektowaniem według zasad ESG oraz oczekiwania klientów co do czasu i budżetu, mogą prowadzić projektantów i administratorów na kuszącą, choć mylną ścieżkę greenwashingu. W jaki sposób projektować, aby uniknąć tego zjawiska?

• Zarówno międzynarodowe firmy, jak i małe lokalne przedsiębiorstwa stosują pozorowane działania na rzecz środowiska naturalnego (Corporate Climate Responsibility Monitor). Presja ze strony klientów sprawia, że „zielony” wizerunek jest coraz bardziej ceniony.
• Unia Europejska planuje wprowadzić sankcje przeciwdziałające zjawisku greenwashingu – i nie tylko te tyczącę się produktów konsumenckich.
• Wybór technologii oszczędzających energię oraz naturalnych materiałów nie decyduje o tym, czy dane biuro jest zaprojektowane zgodnie z filozofią zrównoważonego rozwoju.
• W projektowaniu przyjaznym środowisku istotne jest uwzględnienie redukcji śladu węglowego poszczególnych elementów i materiałów, czyli dostarczenie dokładnych informacji o produkcie, jego transporcie, łańcuchu dostaw i możliwości ponownego użycia oraz recyklingu.
• Istnieje wiele niewidocznych praktyk zrównoważonego projektowania, które mają istotny wpływ na jakość otoczenia np. użycie chemii budowlanej o wysokiej jakości i niskoemisyjnej.

Na początek trzeba sobie postawić pytanie – czy potrzebujemy zrównoważonego projektowania, czy tylko jego efektownego pozoru? Opcja nr 2 jest oczywiście łatwiejsza w realizacji, ale jednocześnie obarczona poważnym ryzykiem – wykrycie nieuczciwych praktyk może się położyć cieniem na opinii firmy, zaś spadek zaufania klientów przekłada się na konkretne straty. Poprzez nierzetelne działania „zielone” przedsiębiorstwa narażane są na niewygodne pytania dziennikarzy i nieprzychylne opinie w sferze opinii publicznej, a co najważniejsze – jest to strategia krótkoterminowa. Skupienie się na działaniach pseudoekologicznych zamyka drogę do wprowadzenia faktycznych ulepszeń w zakresie redukcji negatywnego impaktu środowiskowego.

Co naprawdę oznacza zrównoważone projektowanie wnętrz? Jak rozpocząć działania na rzecz środowiska? Poniżej rozwiewamy najczęstsze fakty i mity na temat zrównoważonego projektowania.

1. Recykling nie zawsze zielony

Mit: Dowolny produkt wykonany z materiałów poddanych recyklingowi jest wart zastosowania.

Fakt: Sam fakt wykorzystania recyklingowanego materiału nie oznacza, że ślad węglowy produktu jest mały. Jeśli proces wymaga przewiezienia elementów do przetworzenia np. z Europy do Kanady, a następnie gotowy produkt pokonuje drogę w odwrotnym kierunku, ślad węglowy znacząco rośnie i stawia pod znakiem zapytania korzyści płynące z tego zakupu.

2. Teoria kontra praktyka recyklingu

Mit: Producent zapewnia, że wykładzinę można przetworzyć – więc tak się stanie.

Fakt: Trzeba odróżnić teoretyczne i praktyczne możliwości recyklingu. Mimo że wykładzinę X można przetworzyć, niemal nikt tego nie robi. Dlaczego? Na przeszkodzie staje brak zapotrzebowania na produkty z drugiego obiegu, stopień komplikacji i koszt całego procesu logistycznego, a przede wszystkim przepisy, które uniemożliwiają przewożenie zużytej wykładziny zgodnie z prawem, odpadu – do kraju, w którym znajdują się zakłady przetwórcze. Wyjściem z tej sytuacji wybór produktów wytwarzanych i poddawanych recyklingowi lokalnie.

3. Naturalne, czyli eko?

Mit: Naturalne materiały są zawsze „eko”.

Fakt: Przedmioty z egzotycznego drewna, naturalnego kamienia czy skóry sprowadzone z odległości tysięcy kilometrów tylko po to, żeby zdobić biuro przez kilkuletni okres obowiązywania umowy najmu – tego ze zrównoważonym projektowaniem pogodzić się nie da.

Z czego to wynika? Najbardziej ekologiczne są te surowce pochodzenia naturalnego, które są najszybciej i w łatwy sposób odnawialne, najlepiej lokalnie, np. gatunki drzew, które charakteryzują się szybkim wzrostem w danym klimacie. Jeśli więc do produkcji wykorzystywany jest surowiec naturalny odnawialny, ale nielokalny (np. drewno egzotyczne) to ze względu na ślad węglowy związany z transportem nie będzie zrównoważony. Podobnie produkt, do którego produkcji wykorzystany jest materiał naturalny lokalny, ale nieodnawialny.

4. Inwestycje w nowe technologie

Mit: Koszty implementacji nowych technologii pomagających zmienić budynek w bardziej przyjazny środowisku są wyższe niż oszczędności i korzyści z tego wynikające.

Fakt: Nowe rozwiązania działają: inteligentne systemy zarządzania oświetleniem i klimatyzacją automatycznie wyłączą lampy w pustych pomieszczeniach czy zmniejszą intensywność wymiany powietrza; wysokiej klasy oprawy poprawią dystrybucję światła w biurze. Warto jednak pamiętać, że każdy z tych dodatkowych elementów musi działać wystarczająco długo, by „zarobić na siebie” – nie tylko w sensie czysto finansowym, ale pod względem wpływu na środowisko.

5. Pułapki renowacji

Mit: Żeby powtórnie wykorzystywać materiały i produkty w biurach, wystarczy przymknąć oko na ślady zużycia i drobne niedoskonałości.

Fakt: Stare elementy aranżacji biura mogą być zagrzybione, zawilgocone, mogą mieć niewidoczne na pierwszy rzut oka uszkodzenia; zasadniczo mogą nie spełniać wymaganych norm odporności ogniowej. Zaangażowanie specjalistów do ekspertyzy mikologicznej, przeciwpożarowej, sanitarnej, akustycznej czy cieplnowilgotnościowej wymaga dodatkowego nakładu finansowego i czasu. W rezultacie może okazać się, że renowacja będzie nieuzasadniona ekonomicznie i środowiskowo.

6. Niewidoczne aspekty zielonego biura

Mit: Zdrowe podejście można rozpoznać na pierwszy rzut oka.

Fakt: To, co istotne, może być niewidoczne. Strefy relaksu i ergonomiczne biurka to nie wszystko. W aranżacji zielonego biura używa się wysokiej jakości klejów i chemii budowlanej o niskim stężeniu VOC (lotnych związków organicznych) i formaldehydu, droższej od przeciętnych produktów, ale i bezpieczniejszej. Wprawdzie użytkownicy nie zobaczą różnicy, ale ją odczują: lepsza jakość powietrza sprawia, że bóle głowy są rzadsze, podobnie jak podrażnienia skóry czy poczucie zmęczenia wywołanego stałą ekspozycją na środki chemiczne. Liczą się też drobne udogodnienia: możliwość zmiany barwy i natężenia światła przy danym stanowisku pracy, strefowej regulacji temperatury.

7. Zielone biuro jako kompromis

Mit: Aranżacja zielonego biura wymaga tylko specjalistycznej wiedzy i stosowania produktów z certyfikatem.

Fakt: Przyjaznego środowiska biura nie da się stworzyć bez podejmowania kompromisów: dłuższego czasu realizacji czy wyższych kosztów.

8. Lokalne rozwiązania kontra certyfikaty

Mit: Ekologiczne materiały to takie, które pochodzą tylko od największych dostawców, bo tylko Ci mają certyfikaty i dokumenty, które to potwierdzają.

Fakt: Co do zasady certyfikat daje nam pewność, że produkt posiada oczekiwane przez nas parametry. Jednak zdarza się, że przedsiębiorcy, którzy nie mają odpowiednich dokumentów, oferują produkty, które dzięki temu, że są wytwarzane lokalnie, np. meble, też mogą być ekologiczne, bo mają m.in. mały ślad węglowy.

W wielu przypadkach takie dokumenty mogłyby być uzyskane, a producenci po prostu nie są świadomi, że takie certyfikaty istnieją i mogłyby być potwierdzeniem, że ich produkty mają odpowiednie parametry, by nazwać je ekologicznymi.

Prawdziwe podejście do ekologicznego projektowania

Rozróżnienie między rzeczywistym zrównoważonym projektowaniem wnętrz a pozorowanymi działaniami mającymi na celu stworzenie ekologicznego wizerunku jest bardzo istotne. Greenwashing jest powszechnym zjawiskiem, jednak prawdziwe zrównoważone podejście wymaga kompleksowego podejścia, uwzględniającego redukcję śladu węglowego zarówno w produkcji materiałów, jak i w ich dalszym wykorzystaniu. Tylko takie podejście może rzeczywiście wpłynąć na ochronę środowiska i poprawę jakości życia w miejscach pracy.